Nền tảng Kinh Thánh, Luật Pháp–Phúc Âm, và khung thực hành cho Hội Thánh

Tóm lược luận điểm

AI là công cụ của con người, không phải chủ thể đạo đức: Con người — mang “hình ảnh Đức Chúa Trời” (imago Dei) — mới là tác nhân đạo đức chịu trách nhiệm trước Đức Chúa Trời; máy móc không có “linh hồn” hay “lương tâm” để chịu trách nhiệm đạo đức. (St 1:26–28; Rm 12:1–2; Cl 1:16–17; Thi 8; St 2:7). Quan điểm này phù hợp với các tuyên bố đức tin/tuyên ngôn chính thức gần đây của Hội Thánh. (SBC.net)
AI được phép dùng, nhưng phải bị ràng buộc bởi nhân phẩm, lẽ thật và trách nhiệm con người: Các nguyên tắc như minh bạch, bao gồm, chịu trách nhiệm, vô tư, tin cậy, an ninh/riêng tư là chuẩn sàng lọc tối thiểu khi Hội Thánh ứng dụng AI. (Rome Call)
Luật Pháp–Phúc Âm: Luật Pháp phơi bày khuynh hướng thần tượng-hóa công nghệ, lạm dụng dữ liệu, bóp méo sự thật; Phúc Âm chỉ ra Đấng Cứu Chuộc là Chúa Giê-su, chứ không phải “siêu máy tính”. AI có thể phục vụ Phúc Âm, nhưng không thể trung gian ân điển hay thay thế Hội Thánh hữu hình.
Giới hạn bản thể học: AI không thể cầu nguyện, ăn năn, chịu/ban thánh lễ, hay yêu thương như một ngôi vị; nó mô phỏng ngôn ngữ/cảm xúc nhưng không sở hữu chủ thể tính hay hiệp thông với Đức Chúa Trời. Thực tế mục vụ cho thấy “bài giảng viết bởi chatbot” thiếu linh hồn và cộng đồng tính. (AP News)
Khung thực hành: Hội Thánh chỉ dùng AI theo nguyên tắc “người-vẫn-cầm-lái”, với giám sát mục vụ, bảo vệ dữ liệu mục vụ, trung thực truyền thông, thử thiên lệch, kỷ luật “Sabbat số”, và rút phích nếu gây hại. Những nguyên tắc này hoà hợp với các tiêu chuẩn công cộng uy tín (Vatican, UNESCO, WCC, TGC). (USCCB)

I. Nền tảng Kinh Thánh và nhân học Cơ Đốc

Imago Dei (St 1:26–28; Thi 8): Con người được dựng nên để quản trị sáng tạo như quản gia, chứ không tạo thần tượng mới từ công nghệ.
Tạo hoá qua Ngôi Lời (Gi 1:1–3; Cl 1:16–17): Mọi “sáng tạo thứ cấp” (kể cả AI) nằm dưới thẩm quyền của Đấng Tạo Hoá, nên công nghệ không thể tuyệt đối hoá.
Hơi sống & linh hồn (St 2:7): Linh hồn là ơn ban của Đức Chúa Trời cho sinh linh; thuật toán không trở thành “người”.
Sa ngã & tội lỗi có hệ thống (St 3; Rm 1): AI mang dấu ấn của người làm ra (thiên lệch, tham lợi, quyền lực). Vì thế, đạo đức AI trước hết là đạo đức người dùng và người thiết kế.

Hệ luận: AI không có linh hồn và không có tư cách ngôi vị để cầu nguyện, ăn năn, chịu trách nhiệm đạo đức. Các văn kiện chính thức của Tin Lành/Thiên Chúa giáo gần đây cũng nhấn mạnh: con người — không phải máy — chịu trách nhiệm tối hậu về quyết định và hậu quả đạo đức. (SBC.net)

II. Luật Pháp – Phúc Âm áp dụng cho công nghệ

Luật Pháp: chỉ ra tội lỗi ẩn sau “tôn giáo của hiệu năng”: thần tượng hoá tiện lợi, dối trá truyền thông (deepfakes), lạm dụng dữ liệu mục vụ, thiên lệch đối xử. Vatican cảnh báo “bóng tối của sự dữ” trong AI khi nó khuếch tán thông tin giả, gây phân cực và bất ổn xã hội; vì vậy phải có giám sát và quy định chặt. (Reuters)
Phúc Âm: Đức Chúa Trời dùng công cụ (kể cả công nghệ) để phục vụ công ích, nhưng sự cứu rỗi chỉ đến qua Chúa Giê-su. AI có thể giúp truyền giảng, dạy dỗ, mục vụ… nhưng không thể thay thế Lời Chúa, Thánh Linh, hay đời sống cộng đồng thánh đồ.

III. Đối thoại với các nguồn thần học–đạo đức đương đại

Rome Call for AI Ethics (Vatican & đối tác công nghệ): đề xuất 6 nguyên tắc: minh bạch, bao gồm, chịu trách nhiệm, vô tư, tin cậy, an ninh & riêng tư. Đây là “lưới an toàn” tối thiểu cho mọi ứng dụng AI trong Hội Thánh. (Rome Call)
UNESCO – Khuyến nghị đạo đức AI (2021): nhấn mạnh quyền con người, nhân phẩm, giám sát của con người, minh bạch/công bằng, và các lĩnh vực hành động chính sách (quản trị dữ liệu, giáo dục, sức khoẻ…). Các nguyên tắc này tương hợp với nhân học Cơ Đốc về phẩm giá. (UNESCO)
SBC (Southern Baptist Convention, 2023): khẳng định giá trị cố hữu theo hình ảnh Đức Chúa Trời, và con người là tác nhân đạo đức chịu trách nhiệm; kêu gọi sử dụng AI “trung thực, minh bạch, mang tính Đấng Christ,” và kêu gọi chính quyền/ngành công nghiệp thận trọng. (SBC.net)
WCC (Hội Đồng Các Giáo Hội Thế Giới, 2025): yêu cầu xem xét con người mọi nội dung tạo bởi AI trước khi công bố; nêu rủi ro thiên lệch, “ảo giác,” bản quyền, deepfakes; và quy tắc không dùng hình ảnh AI theo cách làm tổn hại tính xác thực.
TGC (The Gospel Coalition): nhắc rằng AI là công cụ dưới quyền quản trị của con người, không phải “bạn” hay “lãnh đạo” để ta tin cậy theo. (The Gospel Coalition)
Học giả thần học: Noreen Herzfeld (imago Dei & AI) gợi mở đối thoại về “hình ảnh” và mô phỏng; nhưng kết luận nền tảng vẫn là khác biệt bản thể giữa ngôi vị và thuật toán. (digitalcommons.csbsju.edu)

IV. Phản biện các ngộ nhận phổ biến (lập luận khó bác)

Ngộ nhận 1: “AI có thể có linh hồn/moral agency khi đủ mạnh.”

Phản biện: Trong Kinh Thánh, linh hồn/gió sự sống là ơn ban (St 2:7); đạo đức đòi hỏi chủ thể biết-trước-mặt-Đức-Chúa-Trời (lương tâm, ăn năn, thờ phượng). Máy không biết “đứng trước mặt” (coram Deo); nó mô phỏng quyết định qua tối ưu hoá thống kê. Ngay cả chuẩn đời thường cũng khẳng định trách nhiệm tối hậu thuộc về người. (USCCB)

Ngộ nhận 2: “AI trung lập, khách quan.”

Phản biện: Dữ liệu, kiến trúc, mục tiêu lợi nhuận đều mang anthropology và thiên kiến của con người/nhà sản xuất. Lãnh đạo/nhà thần học tại TGC cảnh báo “ảo tưởng trung lập” — câu trả lời “ở giữa” vẫn phản chiếu đầu vào của con người. (The Gospel Coalition)

Ngộ nhận 3: “AI có thể thay thế rao giảng/mục vụ.”

Phản biện: Rao giảng là Lời được công bố bởi người chăn đã ở cùng Chúa và dân Chúa; AI có thể viết “đúng chữ” nhưng thiếu linh hồn và hiệp thông. Thực tế mục vụ cho thấy giáo sĩ nhiều truyền thống đánh giá bài giảng AI “không có hồn”, “thiếu hơi ấm mục vụ”. (AP News)

Ngộ nhận 4: “Dùng AI càng nhiều càng thuộc linh/hiệu quả.”

Phản biện: Vatican cảnh báo nguy cơ thông tin giả, phân cực; UNESCO nhấn mạnh nhân quyền/giám sát; WCC yêu cầu quy trình duyệt bởi người; SBC yêu cầu trung thực, minh bạch. Chuẩn công giáo–tin lành–xã hội đồng quy: AI phải ở vị trí công cụ dưới quyền và bị kiểm soát bởi người. (Reuters)

V. Ứng dụng cho Hội Thánh (bối cảnh Việt Nam)

1) Những chỗ nên dùng

Dịch/phiên dịch Kinh Thánh–tài liệu (nhất là sắc tộc thiểu số), nhưng phải đọc duyệt thần học và điều chỉnh thuật ngữ hệ phái. (Soát “Cứu Chuộc”, “Công nghĩa hoá”, “Thánh hoá”…)
Trợ lý soạn giáo trình/giáo lý: gợi ý dàn ý, câu hỏi, tình huống — mục sư/giáo viên phải biên tập.
Chăm sóc mục vụ: tổng hợp nhu cầu cầu nguyện, nhắc thăm viếng; không giao dữ liệu nhạy cảm (tội riêng tư, bệnh án) cho công cụ công cộng.
Quản trị & truyền thông: gợi ý lịch, thông báo, hình minh hoạ không gây hiểu nhầm (tránh deepfake). WCC khuyến nghị người thật duyệt, ghi công cụ đã dùng khi thích hợp.

2) Những ranh giới đỏ

Không dùng AI để thay thế: giảng luận, mục vụ bí tích/thánh lễ, kỷ luật Hội Thánh, tư vấn mục vụ chuyên sâu, phân xử tội–nhân.
Không dùng ảnh/video AI làm tổn hại tính xác thực nhân chứng/mục vụ; không “nhân cách hoá” chatbot như mục sư ảo.
Không nhập dữ liệu mục vụ nhạy cảm vào công cụ công cộng; ưu tiên triển khai tại chỗ/bảo mật cao.

VI. Khung nguyên tắc thực hành (12 điểm)

A. Gốc nhân phẩm – lẽ thật

Minh bạch (nói rõ khi nội dung có AI hỗ trợ) • 2) Bao gồm/không kỳ thị • 3) Chịu trách nhiệm bởi người • 4) Vô tư/giảm thiên lệch • 5) Tin cậy/kiểm thử • 6) An ninh & riêng tư. (Rome Call)

B. Quản trị mục vụ
7) Human-in-the-loop: mọi sản phẩm lên toà giảng/kênh chính thức đều có người duyệt và chịu trách nhiệm.
8) Sabbat số: ranh giới thời gian và phạm vi dùng AI để bảo vệ linh hồn–gia đình–nhân sự.
9) Không lạm dụng: cấm dùng AI để dối trá/đánh bóng/giật gân; ưu tiên chân thật mục vụ. (SBC.net)
10) Thử thiên lệch: kiểm tra prompt và đầu ra với biến nhạy cảm (giới, sắc tộc, người yếu thế). (UNESCO khuyến khích công bằng/không phân biệt). (UNESCO)
11) An toàn nội dung: chống deepfakes/“ảo giác”; quy trình xác minh nguồn. (Vatican/WCC đã cảnh báo cụ thể). (Reuters)
12) Exit strategy: nếu gây hại cho Hội Thánh/cộng đồng, ngưng ngay và đánh giá lại.

Gợi ý thực thi: khi xem xét một công cụ mới, trả lời 6 câu hỏi “Sứ mệnh–Phẩm giá–Thiên lệch–Sabbat–An ninh–Lối thoát” trước khi triển khai. (Các hội thánh Tin Lành gần đây cũng khuyến cáo bộ câu hỏi tương tự để sàng lọc công cụ). (alsbom.org)

VII. Kết luận thần học

Tuyên xưng: AI là tạo vật thứ cấp do con người làm ra; không có linh hồn, không có chủ thể tính đạo đức, không thể là trung gian ân điển.
Thực hành: Hội Thánh dùng AI như đầy tớ cho sứ mệnh — dưới lời Chúa, Thánh Linh và cộng đồng thánh đồ — theo khung nguyên tắc đã nêu.
Hy vọng: Khi thế giới u mê vì “ảo tưởng công nghệ”, Hội Thánh càng có dịp rao giảng nhân học Kinh Thánh, đời sống cộng đồng thật, và Phúc Âm của Chúa Giê-su. (The Gospel Coalition)

Phụ lục: Mẫu “Quy Định AI của Hội Thánh”

Mục đích: Hỗ trợ sứ mạng (giáo dục–truyền giảng–chăm sóc) mà không thay thế con người hay cộng đồng.
Định nghĩa: “Công cụ AI” = phần mềm tạo/suy diễn nội dung từ dữ liệu (văn bản, âm thanh, hình).
Nguyên tắc: Áp dụng đủ 12 điểm ở Mục VI.
Quy trình: (1) Đề xuất công cụ → (2) Đánh giá 6 câu hỏi → (3) Thử nghiệm nhỏ có giám sát → (4) Duyệt của Ban Truyền thông/Mục sư quản nhiệm → (5) Ban hành hướng dẫn dùng & thông điệp minh bạch với Hội Thánh → (6) Rà soát định kỳ mỗi 6–12 tháng.
Dữ liệu mục vụ: Không nhập dữ liệu cá nhân nhạy cảm vào công cụ công cộng; dùng bản cài đặt riêng/đám mây nội bộ khi cần; phân quyền–ghi nhật ký truy cập.
Truyền thông: Ghi rõ khi nội dung có AI hỗ trợ; cấm deepfakes; người chịu trách nhiệm cuối cùng là… (nêu chức danh).

📜 QUY ĐỊNH ỨNG DỤNG AI TRONG HỘI THÁNH

1. Mục đích

AI (Trí tuệ nhân tạo) được nhìn nhận như công cụ Chúa cho phép con người phát triển (St 1:26–28). Hội Thánh sử dụng AI để hỗ trợ giáo dục, truyền giảng, và chăm sóc mục vụ, nhưng không bao giờ thay thế Lời Chúa, Thánh Linh, hay cộng đồng thánh đồ.

2. Nguyên tắc nền tảng

Imago Dei: Chỉ con người mang hình ảnh Đức Chúa Trời (St 2:7). AI không có linh hồn, không có tư cách đạo đức.
Luật Pháp – Phúc Âm: AI phơi bày tội lỗi (lạm dụng dữ liệu, thờ công nghệ), nhưng Phúc Âm khẳng định Chúa Giê-su là Đấng duy nhất ban sự cứu rỗi.
Chủ quyền Đức Chúa Trời: AI không vượt ra ngoài thẩm quyền Ngôi Lời (Gi 1:1–3; Cl 1:16–17).

3. Nguyên tắc sử dụng AI (12 điểm cốt lõi)

A. Đạo đức & nhân phẩm

Minh bạch: luôn công bố khi có nội dung AI hỗ trợ.
Bao gồm: không kỳ thị, không thiên lệch.
Chịu trách nhiệm: quyết định cuối cùng thuộc về người.
Vô tư: kiểm tra và giảm sai lệch dữ liệu.
Tin cậy: thử nghiệm, xác minh.
An ninh: bảo mật dữ liệu mục vụ.

B. Quản trị mục vụ
7. Human-in-the-loop: mọi nội dung AI phải có người duyệt & chịu trách nhiệm.
8. Sabbat số: đặt giới hạn thời gian, tránh lạm dụng.
9. Chân thật: cấm dùng AI cho dối trá, deepfake.
10. Công bằng: kiểm tra thiên lệch trong ngôn ngữ/hình ảnh.
11. An toàn nội dung: tránh “ảo giác”, tin giả.
12. Lối thoát: nếu AI gây hại, phải dừng ngay.

4. Ứng dụng hợp lệ

Dịch Kinh Thánh & tài liệu (có duyệt thần học).
Gợi ý dàn bài giảng dạy/giáo lý (có chỉnh sửa).
Hỗ trợ thống kê, quản trị, truyền thông minh bạch.
Gợi ý lịch thăm viếng, nhưng không thay thế mục vụ cá nhân.

5. Ranh giới đỏ

Không dùng AI thay thế: giảng luận, thánh lễ, tư vấn mục vụ.
Không nhập dữ liệu cá nhân nhạy cảm vào công cụ công cộng.
Không nhân cách hoá AI như mục sư ảo hoặc thần thánh.

6. Kết luận

AI là đầy tớ, không phải chủ. Hội Thánh dùng AI để phục vụ Vương Quốc Chúa – nhưng sự cứu rỗi, mặc khải, và quyền năng chỉ thuộc về Đức Chúa Trời qua Chúa Giê-su Christ.

📌 Tham chiếu: Rome Call for AI Ethics (Vatican), UNESCO AI Ethics 2021, SBC Resolution on AI 2023, WCC AI Guidelines 2025.

Tài liệu thêm để rao giảng/huấn luyện

Rome Call for AI Ethics – 6 nguyên tắc cốt lõi. (Rome Call)
SBC 2023 – Nghị quyết về AI – nhân phẩm & trách nhiệm con người. (SBC.net)
UNESCO 2021 – Khuyến nghị AI – quyền con người, minh bạch, giám sát. (UNESCO)
WCC 2025 – Hướng dẫn AI trong truyền thông – duyệt bởi người, cảnh báo deepfakes/ảo giác.
USCCB 2025 – Tài liệu Vatican – AI “tùy thuộc lựa chọn đạo đức của con người”. (USCCB)
TGC 2025 – Bài viết/Podcast – AI là công cụ, không là bạn/lãnh đạo. (The Gospel Coalition)

Tổng hợp Biên soạn Pastor Paul Kiêm

BÀI VIẾT MỚI, HIỆN ĐẠI, HỘI NHẬP VĂN HÓA, KỸ NĂNG SINH TỒN, MỖI NGÀY MỘT CHÚT, TIN TỨC & SỰ KIỆN

AI và Thần Học Cơ Đốc